Jaki jest koń – każdy widzi, ale czy każdy wie jak jest zbudowany?
Czy zdarzało Ci się szukać kolana konia na jego przedniej kończynie, zachodzić w głowę czym jest ten słynny “ganasz” lub łączyłeś “sanki” wyłącznie z kuligiem?
Ta seria wpisów rozwieje wszystkie Twoje wątpliwości!
Zacznijmy od początku.
Pokrojem/eksterierem określa się całokształt dostrzegalnych cech morfologicznych. Jest to nic innego jak budowa ciała zwierzęcia zgodna z wzorcem rasowym. Na pokrój znacząco wpływa użytkowość, wiek, płeć, rasa, stopień odżywienia.
Czy spodziewałeś się, że w budowie konia można wyodrębnić aż tyle elementów?
A jaki jest pokrój konia idealnego? Czy po przeczytaniu całego wpisu będziesz umiał/a opisać perfekcyjnego wierzchowca?
Mam nadzieję, że znajdziecie tu wskazówki, czym należy się kierować przy wyborze konia dla siebie.
Głowa powinna być proporcjonalna względem reszty ciała konia i charakteryzować się długą częścią potyliczną, która zachodzi daleko w stronę szyi.
Głowa zbyt mała jest istotną wadą pokrojową. Może to świadczyć o niedorozwoju kośćca lub przerasowieniu, natomiast głowa zbyt duża może stanowić problem w użytkowaniu wierzchowym. Koń będzie sprawiał wrażenie ciężkiego przodem.
U koni wyróżnia się 4 profile:
- prosty
- szczupaczy
- owczy
- garbonosy
Profile głowy nie są istotne przy użytkowaniu. Często są to cechy osobnicze lub rasowe. U koni czystej krwi arabskiej pożądany jest profil szczupaczy.
Idealne ucho powinno być skierowane lekko do przodu, być ruchome.
Ze względu na kształt uszu wyróżniamy:
- ucho ośle – za długie, mięsiste i grube
- ucho mysie – za małe, za krótkie – Ten kształt może wpływać na użytkowanie naszego wierzchowca. Ogłowie przy mysim uchu może się zsuwać.
- ucho zajęcze – długie, ostro zakończone
- uszy kłapouche – położone na boki
Chrapy – nie mogą być rozdęte. Wyjątek stanowią konie czystej krwi arabskiej, u których rozdęcie występuje jako cecha rasowa.
Szpara pyskowa – powinna być zamknięta. U koni starszych z czasem obwisa dolna warga tworząc szparę.
Szczęka z żuchwą – powinny się schodzić równo bez wad zgryzu. Warto zwrócić na to uwagę, ponieważ wady zgryzu mogą prowadzić do problemów z odpowiednim pobieraniem i wykorzystywaniem paszy, zęby nie będą ścierać się równo, mogą powstawać ostre krawędzie kaleczące pysk i powodujące ból. Krzywy zgryz może być również przyczyną problemów z przyjęciem wędzidła, które nie będzie odpowiednio układać się w pysku konia.
W wadach zgryzu wyróżnia się:
- zgryz karpi
- zgryz szczupaczy
Sanki – są najsłabszym punktem na głowie konia. To między nimi przechodzi tchawica. Optymalny rozstaw sanek jest wtedy, gdy mieścimy między nimi dwa palce.
Ganasz – kość ganaszowa nie może zachodzić daleko do tyłu, ponieważ przy ganaszowaniu powstawałby ucisk na rynienkę tchawicy.
Oko – jest istotnym elementem w ocenie zdrowia konia. Powinno być wyraziste o żywym spojrzeniu.
Szyja idealnego wierzchowca powinna być długa i elastyczna – ta cecha ułatwia ganaszowanie. Powinna stanowić 2/3 długości tułowia zwierzęcia. U koni zimnokrwistych bardziej pożądana jest szyja krótsza, lecz dobrze umięśniona. Zbyt krótka szyja, słabo umięśniona uniemożliwia ganaszowanie.
Nigdy nie powinniśmy oceniać szyi górą. U ogierów mogą powstawać w tym miejscu złogi tłuszczowe zmieniając tym samym jej kształt.
Przy określaniu prawidłowości szyi należy zwrócić uwagę na to, w jaki sposób przechodzi rynienka tchawicy. Jeśli linia jest prosta, szyję również nazywa się prostą. Jest ona pożądana u wszystkich ras z wyjątkiem rasy czystej krwi arabskiej.
Idealna szyja powinna być zatem prosta, dość długa, proporcjonalna do ciała, dobrze umięśniona z długą partią potylicy.
Profile szyi:
- prosta – pożądana
- łabędzia – ze względu na efektowny wygląd pożądana u koni czystej krwi arabskiej.
- jelenia – przy takim profilu szyi rynienka tchawicy jest wygięta. Przy ganaszowaniu koń z jelenią szyją będzie podduszany. Koń o takim profilu szyi może bronić się przed ganaszowaniem. Przy profilu jelenim koniom łatwiej jest ponosić (przyczynia się do tego wysoko osadzona głowa). Jest to najgorszy z możliwych profilów szyi.
Kolejnym ważnym elementem w ocenie szyi jest jej osadzenie w kłodzie.
Najbardziej pożądane i prawidłowe jest wtedy, gdy rynienka tchawicy linią prostą będzie wchodziła na wysokości stawu barkowego do kłody.
- osadzenie wysokie jest wtedy, gdy rynienka znajduje się powyżej stawu barkowego. Sprawia, że sylwetka konia jest bardziej wyniosła. Nie jest to cecha pożądana przy rekreacji. Dopuszczalna w przypadku koni ujeżdżeniowych.
- osadzenie niskie jest wtedy, gdy rynienka tchawicy wchodzi poniżej stawu barkowego. Minusem tej cechy jest to, że odnosimy wrażenie, jakbyśmy nie mieli przed sobą konia. Źle się go ustawia. Jest dużą wadą w przypadku użytkowania zaprzęgowego ze względu na nacisk na tchawicę.
Kłoda
Łopatka – powinna być długa, skośna, dobrze umięśniona.
Wcięcie siekiery – Jest cechą charakterystyczną koni szlachetnych. Ma związek z prawidłowym lub lekko wyższym osadzeniem szyi.
Ramię – powinno stanowić 1/2 długości łopatki
Kłąb – optymalnie wysoki, dobrze umięśniony, zachodzący daleko na grzbiet.
Klatka piersiowa – zawiera w sobie serce oraz płuca, stąd powinna być odpowiednio szeroka, głęboka i długa. Głębokość klatki piersiowej określa się stosunkiem linii mostka do stawu łokciowego. Przy zbyt głębokiej klatce piersiowej koń będzie miał masywną kłodę, przez co może być wykluczony z niektórych dyscyplin, takich jak np. wkkw, gdzie koń musi być lekki.
Wyróżniamy:
- pierś kogucią – jeśli koń ma rozbudowaną ku przodowi rękojeść mostka. Przy użytkowaniu wierzchowym pozostaje jedynie wadą piękności, jednak jest znaczną wadą w przypadku użytkowania zaprzęgowego.
- pierś baranią – cofnięta rękojeść mostka – pierś zbyt wąska – powoduje zawężenie piersi i postawy kończyn przednich.
Pierś szeroka jest pożądana u koni zimnokrwistych. W przypadku koni wierzchowych, zwłaszcza wyścigowych jest niepożądana – tworzy opór powietrza.
Szeroka pierś zależy od rękojeści mostka oraz rozstawienia stawów barkowych.
Jeśli koń ma prawidłowo ustawione kończyny szerokość powinna być na tyle duża, że zmieściłaby się tam jeszcze jedna kończyna.
Klatkę piersiową określa się mianem długiej, kiedy żebra są długie, daleko zachodzące ku tyłowi, a odległość między żebrami jest jak największa.
Grzbiet – powinien być prosty, maksymalnie krótki, maksymalnie szeroki i dobrze umięśniony. Jego długość jest zależna od długości kłębu. Zaletą jest, kiedy koń ma krótki grzbiet i długi zad. Takiego konia określa się stwierdzeniem, że “kryje dużo ziemi”.
Wady grzbietu:
- grzbiet łękowaty – bardzo często uwidacznia się gdy koń ma zbyt długą partię grzbietu. Będzie się pogłębiał pod wpływem użytkowania i życia konia. Nie uważa się go za wadę w przypadku starszych klaczy wieloródek i u starszych ogierów kryjących. Grzbiet może być łękowaty w różnym stopniu. Przy niewielkiej łękowatości nie jest to istotna wada.
- grzbiet karpiowaty – powinien całkowicie wyeliminować konia z rekreacji. Jest domeną koni jucznych.
Brzuch – Powinien być na tyle pojemny, aby zapewnić odpowiedni rozwój trzewi. Nie powinien być obwisły. Poważną wadą jest brzuch podkasany, nie zapewniający odpowiedniej ilości miejsca dla narządów trawiennych.
Lędźwie:
-Nerka – Im krótsza, tym lepsza. Nie może być zapadnięta. Powinna być dobrze umięśniona. Jeśli jest słabo umięśniona i długa, sprawia wrażenie przyszytego zadu. Nerka nie może być wyraźna. Prawidłową budowę nerki określa się mianem “konia dobrze związanego górą”. Ta partia ma wpływ na zwrotność oraz siłę uciągu konia.
-Słabizna – powinna być słabo zarysowana, maksymalnie krótka, nie tworząca dołów głodowych. Określa się to mianem “konia dobrze zamkniętego bokiem”
Zad -powinien być dobrze umięśniony, adekwatnie do reszty ciała, w partii uda przechodzącej w partię podudzia.
Przy ocenie zadu zwracamy uwagę na kilka parametrów:
– długość zadu – mierzona jest w odległości od guza biodrowego do tylnej krawędzi guza kulszowego. Im ta odległość jest większa, tym zad określa się dłuższym. Długi zad jest cechą pożądaną. Jest ona związana z dobrą mechaniką ruchu. U klaczy oraz koni zimnokrwistych możemy obserwować krótszy zad niż u ogierów, czy wałachów ras szlachetnych.
Wyróżnia się profile zadu widziane od boku:
- zad normalny – obserwujemy gdy kość krzyżowa położna jest względem podłoża pod kątem 15 stopni. Linia krzyża w stosunku do nasady ogona powinna być lekko spadzista.
- zad horyzontalny – nasada ogona tworzy linię prostą w stosunku do krzyża. Cecha wchodzi w skład cech bukietu konia arabskiego – wiąże się z wysoko noszonym ogonem.
- zad spadzisty – charakterystyczny u koni pełnej krwi angielskiej. Koń z takim zadem szybko będzie nabierał prędkości, jednak szybciej się zmęczy.
- zad ścięty – jest przejaskrawionym widokiem zadu spadzistego. Charakteryzuje konie prymitywne i zimnokrwiste.
-szerokość zadu – mierzona jest w odległości pomiędzy guzami biodrowymi. Szeroki zad jest domeną klaczy. Jest to cecha pomocna przy wyźrebieniu. Szeroki zad możemy obserwować również u koni zimnokrwistych.
Zwracamy też uwagę na odległość pomiędzy guzami kulszowymi. Jeżeli odległość między guzami jest niewielka – mówimy o zadzie zacieśnionym. U ogierów nie stanowi to problemu, jednak u klaczy może wyniknąć problem przy porodzie. Zacieśniony zad określa się inaczej szydłowatym.
Umięśnienie zadu widziane od tyłu oceniamy na podstawie uda przechodzącego w podudzie. Jeśli jest dobrze umięśniony określa się to mianem “portek”. Jeśli na wysokości przejścia uda w podudzie obserwujemy wklęśnięcie, określamy że koń jest “bez portek”.
Patrząc z tyłu zad normalny przypomina półkole. Profil ten zależny jest od stopnia odżywienia i umięśnienia.
- zad daszkowaty występuje, gdy kość krzyżowa wystaje ponad guzy biodrowe.
- zad rozłupany występuje gdy guzy biodrowe znajdują się na wysokości kości krzyżowej.
Uff! dobrnęliśmy do końca!
Zapewne zdążyliście zauważyć, że pominęłam w tym wpisie kończyny.
W takim razie już wiecie czego będzie dotyczył następny wpis.
Do zobaczenia!
Pisała dla Was
mgr inż. Ida Piotrowska
